O projekcie

Wstęp

Ochrona bioróżnorodności, rozwój zrównoważonego rolnictwa oraz ochrona środowiska i zasobów krajobrazowych należą do największych wyzwań stojących przed nauką i produkcją rolniczą. Przygotowany projekt badawczy, realizowany przez konsorcjum, stanowi interdyscyplinarną koncepcję kompleksowych badań związanych z ochroną i wykorzystaniem potencjału rodzimych ras zwierząt w niskonakładowych systemach produkcji ze zwróceniem szczególnej uwagi na dietetyczne i prozdrowotne właściwości produktów oraz zagospodarowanie terenów przyrodniczo cennych. Głównym celem projektu jest zwiększenie oddziaływania nauk zootechnicznych, biotechnologicznych i ekonomicznych na otoczenie społeczno-gospodarcze i przyrodnicze poprzez umożliwienie korzystania z najnowszych technologii i rozwiązań z zakresu ochrony zasobów genetycznych zwierząt w celu optymalnego wykorzystania ich potencjału produkcyjnego.

Problematyka badawcza

Planowane zagadnienia badawcze skoncentrowane są wokół dwóch osi projektu

Pierwszą oś stanowią zadania badawcze związane przede wszystkim z ochroną bioróżnorodności ex situ i obejmują zadania:

• wykorzystanie innowacyjnych i wysokowydajnych technik analizy genomu, ochrony bioróżnorodności oraz identyfikacji podłoża genetycznego istotnych cech funkcjonalnych i produkcyjnych ras zachowawczych
• wykorzystanie osiągnięć genetyki molekularnej w diagnostyce i eliminacji zwierząt obarczonych chorobami o podłożu genetycznym
• opracowanie nowych metod konserwacji oraz kryteriów selekcji dawców izolowanego materiału genetycznego do wykorzystania w programach zachowania bioróżnorodności zwierząt

Realizacja tych zadań pozwoli na uzyskanie nowoczesnych narzędzi i metod zarządzania bioróżnorodnością zwierząt oraz przyczyni się do identyfikacji podłoża genetycznego cech funkcjonalnych i produkcyjnych, ustalenia wzorców molekularnych poszczególnych populacji oraz opracowania nowych metod, technologii i kryteriów selekcji dawców wysokiej jakości i wolnego od wad genetycznych izolowanego materiału genetycznego. Połączenie informacji genomowych z wynikami tradycyjnej oceny wartości hodowlanej we wspólnej bazie informatycznej zapoczątkuje tworzenie Polskiej Infrastruktury Genetycznej Ras Zachowawczych.

Badania planowane w ramach drugiej osi projektu dotyczą zagadnień związanych z praktycznym wykorzystaniem potencjału produkcyjnego zwierząt ras zachowawczych in-situ

• charakterystyka potencjału ekonomicznego chowu zwierząt ras zachowawczych w gospodarstwach rodzinnych i ich interakcje rynkowe w warunkach zrównoważonego rolnictwa
• wykorzystanie rodzimych ras zwierząt użytkowanych w tradycyjnych systemach chowu w gospodarstwach niskonakładowych do pozyskiwania wysokiej jakości produktów lokalnych
• wykorzystanie zwierząt gospodarskich ras lokalnych w ochronie i właściwym zagospodarowaniu siedlisk cennych przyrodniczo
• implementacja metod rozwoju i ochrony bioróżnorodności opracowanych w ramach obu osi

Optymalne wykorzystanie zasobów ras rodzimych dobrze przystosowanych do utrzymywania w warunkach ekstensywnych gospodarstw tradycyjnych ma duże znaczenie w rozdrobnionym rolnictwie Polskiej południowo-wschodniej, zważywszy na fakt występowania na tym obszarze znacznej ilości użytków zielonych i terenów prawnie chronionych. Określenie ekonomicznych podstaw funkcjonowania gospodarstw utrzymujących rasy rodzime oraz diagnoza poziomu zrównoważenia środowiskowego, ekonomicznego i społecznego gospodarstw w warunkach lokalnej produkcji niskonakładowej ma wielkie znaczenie wynikające z wielofunkcyjnego rozwoju sektora rolnego i konieczności godzenia licznych funkcji takich, jak: dbałość o środowisko naturalne, zachowanie ekosystemów i krajobrazu czy kultury wsi. Odpowiedzią na zapotrzebowanie społeczne jest określenie przydatności technologicznej, walorów odżywczych i prozdrowotnych surowców i produktów pozyskiwanych z lokalnych ras bydła, świń i owiec oraz opracowanie internetowej bazy regionalnych produktów spożywczych pozyskiwanych od zwierząt ras rodzimych i certyfikowanych przez Instytut Zootechniki PIB. Badania z zakresu ochrony środowiska przyrodniczego dotyczą zapewnienia właściwego stanu siedlisk naturalnych, jak i poprzez ekstensywny wypas, przywracanie do stanu pierwotnego cennych przyrodniczo i krajobrazowo terenów, które uległy degradacji. Przedstawiony projekt jest spójny z krajowymi i europejskimi strategiami ochrony zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich. Stanowi również istotny wkład w rozwój polskiej nauki w dziedzinach bioróżnorodności, genetyki molekularnej i biotechnologii rozrodu przyczynią się do podniesienia rangi polskiego sektora naukowego na arenie międzynarodowej. Ponadto wdrożenie wyników planowanych badań może mieć kluczowy wpływ na poprawę opłacalności gospodarstw rodzinnych utrzymujących hodowlę ras zachowawczych.