Seminarium Naukowe „Wyroby lokalne z ras rodzimych – od zagrody do stołu”

Dnia 29 maja 2018 roku w Instytucie Zootechniki – Państwowym Instytucie Badawczym w Balicach odbyło się, w związku z realizacją zadania badawczego: Implementacja metod rozwoju i ochrony bioróżnorodności, Seminarium Naukowe pt. Wyroby lokalne z ras rodzimych – od zagrody do stołu. Zadanie to jest częścią projektu: Kierunki wykorzystania oraz ochrona zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich w warunkach zrównoważonego rozwoju. Liderem konsorcjum jest Instytut Zootechniki PIB.

Spotkanie, w którym udział wzięło ponad 100 osób, otworzył Dyrektor Instytutu, prof. dr hab. Maciej Pompa-Roborzyński podkreślając, że dotyczy ono wyrobów lokalnych, które są wytwarzane i przetwarzane metodami naturalnymi, które charakteryzuje przede wszystkim wyższa jakość.

Następnie Dyrektor powitał zaproszonych gości, wśród których znaleźli się przedstawiciele Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi Jacek Chmielewski oraz Magdalena Mietlicka-Zakrzewska, Adam Ślusarczyk Dyrektor Małopolskiego Oddziału Regionalnego ARiMR, Teresa Piekara Dyrektor Oddziału Terenowego KOWR w Krakowie, Rajmund Paczkowski Prezes Krajowej Rady Drobiarstwa Izby Gospodarczej, Andrzej Sawicki Prezes Polskiego Związku Hodowców Owiec i Kóz, Wacław Drożdż Prezes Krajowego Związku Hodowców Bydła Czerwonego, Józef Urbański Prezes Okręgowej Spółdzielni Mleczarskiej w Limanowej, Barbara Niemaszczyk Prezes Spółdzielni Mleczarskiej w Łużnej, przedstawiciele nauki, doradztwa, oświaty, przetwórstwa oraz hodowcy.

Dalszą część spotkania poprowadził prof. dr hab. Jędrzej Krupiński kierownik Projektu BIOSTRATEG wraz z dr inż. Pawłem Radomskim kierownikiem w projekcie zadania 7. Adam Ślusarczyk Dyrektor Małopolskiego Oddziału ARiMR wygłosił prezentację o zachowaniu zagrożonych zasobów genetycznych zwierząt, o którym mówi pakiet 7. Programu rolno-środowiskowo-klimatycznego. Przedstawił również postęp cyfryzacji składanych wniosków o dopłaty obszarowe podejmowane przez ośrodki doradztwa rolniczego i rolników oraz zasygnalizował zbliżające się nabory wniosków w ramach PROW 2014-2020. Swoje wystąpienie podsumował stwierdzeniem, że Małopolska jest województwem, w którym potencjał wsparcia rolników jest znaczny, warto zatem upowszechniać wiedzę na temat ochrony cennych gatunków.

Następnie, prof. dr hab. Jędrzej Krupiński zaprezentował Rasy rodzime gwarantem jakości wyrobów tradycyjnych. W prezentacji przedstawił założenia projektu BIOSTRATEG, który jest finansowany przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju, a realizowany przez konsorcjum, w którego skład wchodzą: Instytut Zootechniki PIB, Uniwersytet Rolniczy w Krakowie, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, stadniny koni arabskich, Zakład Mięsny „Jasiołka”.

Celem głównym projektu jest opracowanie modelu pracy na małych populacjach. Bierze on pod uwagę kilka wiodących elementów: ochronę bioróżnorodności, strategię zrównoważonego rolnictwa, dynamikę rozwoju produktów niszowych, projekty innowacyjne. Zrównoważony rozwój wiąże się nierozłącznie ze zrównoważonym rolnictwem.

Według szacunków z 2017 roku, rynek organiczny w Polsce przekroczył już 1 miliard zł, a zgodnie z danymi Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi dynamika wzrostu wynosi około 20%. Badania naukowe są realizowane wokół 2 osi: opracowania modelu pracy na małych populacjach oraz wykorzystania możliwości ras rodzimych. Dotychczasowe osiągnięcia, to m.in.: opracowanie testów molekularnych pozwalających na identyfikację mutacji DNA odpowiedzialnych za choroby genetyczne koni arabskich wraz z zaleceniami o wycofaniu koni z hodowli, przebadano świnie ras rodzimych w zakresie występowania geny RYR1 wpływającego niekorzystnie na jakość mięsa, utworzenie banku DNA w którym zdeponowano materiał pochodzący od 9 ras owiec, 8 ras koni, 4 ras świń, 5 ras bydła, przeprowadzono badania nad chorobami prionowymi (BSE) u bydła – w wyniku czego stwierdzono że rasa polska czerwona wykazuje na nie najmniejszą podatność. Przeprowadzone badania dotyczące modyfikacji rozcieńczalników do mrożenia nasienia buhajów (6 rozcieńczalników), tryków i kozłów (3 rozcieńczalniki) oraz knurów (3 rozcieńczalniki) dają podstawę do przygotowania wniosków patentowych. Opracowano nowe kryteria dla selekcji knurów oraz procedury wprowadzania materiału do Krajowego Banku Materiałów Biologicznych. Przeprowadzono również badania dotyczące cech ilościowych i jakościowych mleka oraz ocenę konsumencką potraw regionalnych z jagniąt. Jej wyniki wskazują na wysoką jakość i walory smakowe tych produktów. Dr inż. Paweł Radomski omówił zadanie 7. projektu, które dotyczy implementacji metod rozwoju i ochrony bioróżnorodności. W ramach tego zadania przeprowadzono badania ankietowe wśród konsumentów i hodowców, działania promocyjne oraz utworzono platformę internetową. Wśród osiągniętych efektów należy wymienić m.in.: organizację konferencji dla 200 osób w Nadarzynie podczas Centralnych Targów Rolniczych, wydanie ulotek informacyjnych, wydanie specjalnego numeru Wiadomości Zootechnicznych, a także rozpoczęcie opracowywania zasad certyfikacji produktów z ras rodzimych.

W dalszej części Seminarium Andrzej Dzięciołowski, Konsultant ds. Jakości i Bezpieczeństwa Żywności omówił wyroby tradycyjne z mięsa wieprzowego ras rodzimych. Celem podejmowanych przez niego przedsięwzięć jest produkcja wędlin najlepszej jakości, bez dodatków, w 100% z rasy Puławskiej, które cechuje m.in. ograniczenie mączki rybnej i kukurydzy, śruty sojowej, minimalny udział zboża. W planach jest utworzenie nowego konsorcjum z Instytutem Zootechniki PIB, które podejmie temat żywienia ras rodzimych w oparciu o receptury opracowane 40, 50 lat temu. Produkty noszące nazwę Wyroby z Puławiaka znajdują się w sklepach, m.in. na terenie Warszawy oraz w kilku zaprzyjaźnionych restauracjach.

Ekspert Kulinarny Piotr Lenart przedstawił prezentację Krótki łańcuch dostaw jagnięciny – wykorzystanie lokalnego potencjału hodowlanego i przetwórczego.

W 2016 roku powstał pomysł by wykorzystać potencjał regionu kujawsko-pomorskiego, zatem zaczęto realizować projekt Zintegrowany produkt krajoznawczo-kulinarny. Powstał szlak krajoznawczo-kulinarny, nastąpiła rekrutacja podmiotów oraz warsztaty, co pozwoliło na opracowanie oferty krajoznawczo-kulinarnej pod hasłami: Jagnięcina najlepsza na nizinach oraz Niech Cię Zakole. Produkty Ziemi Dobrzyńskiej są promowane na różnych imprezach i piknikach. Podsumowując swoje wystąpienie podkreślił, że potrzebne jest połączenie nauki i kulinariów, zwracając uwagę na fakt, że jak na razie ograniczona jest liczba podmiotów zaangażowanych we współpracę i lokalny rozwój gospodarczy.

Dyrektor Zakładu Mięsnego „Jasiołka” mgr inż. Paweł Krajmas omówił kwestię badań naukowych i świadomości konsumenckiej. Zakład, który powstał w roku 1994 zaczynał od uboju zwierząt oraz sprawdzania smaku mięsa schabowego. Następnie zaczął rozwijać własne przetwórstwo i listę produktów tradycyjnych, ekologicznych. Prowadzono badania na temat dojrzewania mięsa, pojawiła się dojrzewalnia i wędzarnia. Obecnie wędliny cechuje trwałość produktów, walory smakowe i ich pełna identyfikowalność, co zbiega się z oczekiwaniami konsumentów. Na zakończenie stwierdził, że Szlak Kulinarny Podkarpackie Smaki znajduje się na liście cudów Polski, promocja produktów na szlakach kulinarnych jest trafna, a szczególny nacisk należy położyć na punkty sprzedaży.

Po przerwie, prof. dr hab. Joanna Barłowska z Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie wygłosiła prezentację przygotowaną razem z dr hab. Joanną Król pod tytułem Mleko krów ras lokalnych jako cenny surowiec do produkcji markowych produktów regionalnych. W projekcie badaniom poddano mleko od ras: Polska Białogrzbieta, Polska Czerwona oraz Simentalska, porównując je z rasami obecnie najczęściej użytkowanymi jak holsztyńsko-fryzyjska. Zgodnie z założeniami projektu podstawą żywienia badanych ras była zielonka pastwiskowa w okresie pastwiskowym oraz siano i sianokiszonka w okresie zimowym. Wpływ na jakość surowca mają również odpowiednie warunki dobrostanu zwierząt. W wyniku przeprowadzonych badań najlepszymi wynikami jakościowymi charakteryzowało się mleko krów rasy Polskiej Czerwonej. Obecnie mamy zarejestrowanych 115 produktów mlecznych, w tym w Polsce 3 sery owcze – oscypek, bryndza i redykołka, wielkopolski ser smażony i ser koryciński. Warto wypromować masło, gdyż obecnie zarejestrowanych jest tylko 5 takich produktów. Promocja markowych produktów mlecznych może stanowić najlepszą ochronę ras rodzimych.

Mgr inż. Wacław Drożdż Prezes KZHCBP omówił działalność Krajowego Związku Hodowców Czerwonego Bydła Polskiego. Przedstawił jego historię, począwszy od jego powstania w 1894 r., kiedy podjęto prace na rasą Polskiego Czerwonego Bydła. Działalność Związku obejmuje cały kraj, przy czym największa liczba hodowców jest w Małopolsce. Główne cele, to: prezentowanie osiągnięć hodowlanych, skupianie hodowców, organizacja wystaw, prace nad promocją rasy. Rolą ośrodków naukowych jest zwiększenie świadomości konsumenckiej w obszarze produkcji mleka.

W dalszej kolejności Józef Urbański Prezes OSM w Limanowej przedstawił ofertę zakładu. Teren działania spółdzielni obejmuje 5 powiatów na obszarze Beskidu Wyspowego. Blisko 60% skupowanego mleka pochodzi prosto z gospodarstw indywidualnych. Ostatnio zauważalny jest trend zmniejszającej się liczby dostawców przy równoczesnym wzroście ilości pozyskiwanego mleka. W ofercie spółdzielni z mleka krowy polskiej czerwonej produkowane jest mleko, ser żółty, a od niedawna również ser twarogowy.

Prezes Barbara Niemaszczyk przedstawiła ofertę Spółdzielni Mleczarskiej w Łużnej, która powstała około 1900 roku. W skupowanym surowcu mleko od krów rasy Polskiej Czerwonej stanowi około 25%. Mleczarnia zaczyna coraz prężniej funkcjonować na rynku produktów, takich jak ser i masło. Są one nieskażone chemią, wyrabiane ręcznie w zakładzie i rozprowadzane w Gorlicach.

Ostatnią prezentację przedstawiła Anita Wituska właścicielka posiadłości Pałacyk Gozdawa, która omówiła „Dobra Ziemi Dobrzyńskiej w pałacowej ofercie kulinarnej”. Jako czwarta właścicielka posiadłości promuje produkt lokalny. Poprzez promocję takich produktów, jak: wieprzowina, jagnięcina, gęsina i koźlęcina chce pokazać walory Ziemi Dobrzyńskiej. Prowadzi cykl imprez promujących produkty np. Biesiada z gęsiną, Bal cesarza, które są połączone z działalnością edukacyjną. Zapraszani do współpracy hodowcy i gastronomowie współuczestniczą w promocji produktów lokalnych.

Całość Seminarium zwieńczyła dyskusja z udziałem jej uczestników. Stwierdzono, że działania w kierunku certyfikacji rasowej są dobrym zamierzeniem. Istnieją plany zamieszczenia wyników badań na platformie, która ma być gotowa przed częścią wdrożeniową projektu. Podkreślono, że nie wolno realizować jednej polityki rolnej, gdyż mamy trzy typy rolnictwa oraz istnieją różne upodobania w różnych regionach. Wysiłki mają zmierzać ku temu, by zyskać wsparcie ze strony państwa. Gospodarstwa rodzinne stanowią przyszłość Polski. Zaznaczono, że Polska ma bogatą tradycję w ochronie zasobów genetycznych zwierząt i najwyższe dopłaty do sztuk zwierząt. Wspomniano o potrzebach regionalizacji rolnictwa i wiążącej się z tym większej swobodzie dostosowania do specyfiki dofinansowania.

Na zakończenie Teresa Piekara z Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa omówiła platformę Polska smakuje, w ramach której można zarejestrować produkty lokalne, a KOWR będzie je promował poprzez media społecznościowe. Jacek Chmielewski z Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi stwierdził, że w nowych dokumentach dalej widnieje sformułowanie „zasoby genetyczne” i wyraził nadzieję, że w nowym rozdaniu środków ten termin będzie funkcjonował.

Profesor Jędrzej Krupiński podziękował wszystkim za liczne przybycie oraz aktywny udział w Seminarium, podczas którego uczestnicy mogli degustować produkty pochodzące od ras rodzimych.