Zadanie 6
Wykorzystanie zwierząt gospodarskich ras lokalnych w ochronie i właściwym zagospodarowaniu siedlisk cennych przyrodniczo
Kierownik zadania:
prof. dr hab. Tomasz Gruszecki (UP)
Zapewnienie właściwego stanu siedlisk naturalnych jest aktualnie jednym z najważniejszych zadań ochrony przyrody w Polsce, wynikającym z Dyrektywy Siedliskowej Unii Europejskiej. Stosując ekstensywny wypas owiec, bydła lub koni ras rodzimych/lokalnych można przywracać do stanu pierwotnego tereny cenne przyrodniczo i krajobrazowo które uległy degradacji. Taka metoda czynnej ochrony środowiska przyrodniczego daje szanse na zachowanie a nawet zwiększenie bioróżnorodności siedlisk z jednoczesną ochroną zasobów genetycznych w rolnictwie, zachowywaniem lub wręcz odtwarzaniem elementów krajobrazu rolniczego przy równoczesnym zachowaniu dziedzictwa kulturowego regionów typowo rolniczych zwiększając jednocześnie ich atrakcyjność turystyczną i podnosząc świadomość ekologiczną wśród miejscowej społeczności. Stosowana w ostatnich latach wycinka drzew i krzewów pojawiających się w wyniku niekontrolowanej sukcesji nie należy do najbardziej efektywnych metod ochrony ze względów zarówno ekonomicznych jak i organizacyjnych z kolei brak działań prowadzi do dalszej nieuchronnej degradacji tych terenów.
Problematyka wpisuje się w aktualnie obowiązujące „Strategie” rozwoju województw: małopolskiego, lubelskiego, podkarpackiego i świętokrzyskiego gdzie planowana jest realizacja Badań. Głównym celem jest opracowanie efektywnych metod wykorzystania ekstensywnego wypasu do szeroko rozumianej ochrony terenów cennych przyrodniczo i krajobrazowo i jednoczesnej produkcji wysokiej jakości materiału rzeźnego będącej formą korzyści ekonomicznej takiego postępowania. Osiągnięcie opisanych zamierzeń wymagać będzie zrealizowania przez interdyscyplinarny zespół fachowców/naukowców celów szczegółowych takich jak; wyznaczenie norm dopuszczalnego obciążenia wypasem poszczególnych siedlisk przyrodniczo cennych, określenie reakcji: środowiska glebowego, zbiorowisk roślinnych w zakresie stabilności składu botanicznego i kartowanie ich zasięgu, dynamiki liczebności populacji gatunków zwierząt łownych, awifauny i entomofauny, opracowanie instytucjonalnej organizacji wypasu, polegającej na koordynacji działań wydziałów ochrony środowiska i rolnictwa urzędów marszałkowskich, regionalnych dyrekcji ochrony środowiska oraz związków hodowców. Wszystkie przedstawione powyżej cele zostaną zrealizowane w dwóch płaszczyznach: makro – obejmująca tereny czterech w/w. województw, a przykładem może być woj. podkarpackie gdzie planowane jest objęcie wypasem prawie 10 000 ha terenów przy wykorzystaniu ok. 14 tys sztuk zwierząt. W celu opracowania szczegółowych modeli wypasu zwierząt uwzględniających zróżnicowanie siedlisk zostaną przeprowadzone szczegółowe eksperymenty badawcze w skali mikro na terenach ściśle wybranych. Uzyskane wyniki obserwacji zarówno w skali makro jak i mikro pozwolą na wyciągnięcie wniosków, które umożliwią skuteczną implementację rezultatów na terenie całej Polski.
Efekty i kamienie milowe
- Utrzymanie bioróżnorodności w siedliskach przyrodniczo cennych
- Opracowanie modeli wypasu dla różnych typów siedlisk uwzględniających zasady ich ochrony oraz zasobność pokarmową
- Zahamowanie niekorzystnej sukcesji lasów
- Ocena wpływu zahamowania sukcesji wtórnej na dynamikę i strukturę przestrzenną populacji zwierzyny, awifaunę i entomofaunę
- Produkcja wysokiej jakości żywca owczego i wołowego
- Opracowanie instytucjonalnych zasad organizacji zarządzania wypasem i sieci monitoringu zintegrowanego (koordynacja działań Regionalnych Dyrekcji Ochrony Środowiska, Regionalnych Związków Hodowców)
- Obniżenie kosztów ochrony przyrody