Optymalizacja produkcji zwierzęcej w gospodarstwach rodzinnych utrzymujących rasy zachowawcze

Autor:

Anna Borecka

Optymalizacja produkcji dotyczy sposobu wykorzystania zasobów produkcyjnych jakie są w posiadaniu gospodarstw rolnych. Gospodarstwo rolne aby mogło osiągnąć zysk, musi zachować odpowiednie relacje między przychodami ze sprzedaży i kosztami, tzn. przychody powinny być wyższe od poniesionych kosztów. Analiza kosztów jest istotnym elementem analizy operacyjno-finansowej gospodarstwa. Pozwala ona na określeniu optymalnych procesów decyzyjnych, określeniu poziomu wysokości kosztów, ich struktury oraz ustaleniu dynamiki kosztów. Szczególnego znaczenia zasada racjonalizacji i optymalizacji kosztów nabiera w gospodarstwach utrzymujących rasy rodzime zwierząt, ponieważ niższa skala produkcji generuje wyższe koszty a tym samym przekłada się na niższą zyskowność [1,2,3].

Optymalna skala produkcji z jednej strony umożliwia obniżenie jednostkowych kosztów produkcji z drugiej zaś pozwala na uzyskanie wyższych cen w skupie co przekłada się na poprawę opłacalności produkcji. Produkcja surowców zwierzęcych na zbyt małą skalę powoduje, że gospodarstwa uzyskują często niskie wyniki produkcyjne i ekonomiczne [3].

Celem badań w ramach podzadania było m.in. wskazanie optymalnej skali produkcji i przedziału rentowności produkcji. Materiał źródłowy do badań stanowiły dane liczbowe oraz opisowe, które pochodziły z gospodarstw rodzinnych. Dobór gospodarstw do badań opierał się na zasadzie próby celowej, a kryterium ich doboru było posiadanie owiec, świń oraz krów mlecznych ras zachowawczych. Badania przeprowadzono w 144 gospodarstwach rodzinnych zlokalizowanych w trzech województwach (małopolskim, lubelskim i podkarpackim).

Analizując dochodowość badanych gospodarstw zaobserwowano konieczność utrzymywania średnio około 24 krów celem zapewnienia dochodu rolniczy netto z gospodarstwa porównywalnego z przeciętnym wynagrodzeniem netto w gospodarce narodowej wynoszącego 33 135 zł przy średniej wydajności mlecznej 4 648,60 l, zamiast obecnie utrzymywanych 17 szt. Minimalna liczba krów, która nie generuje strat ani zysków czyli osiąga próg rentowności wynosi średnio 18,07 szt. dla wszystkich gospodarstw. W ujęciu regionalnym stwierdzono, że tylko w gospodarstwach w województwie lubelskim obsada zwierząt umożliwia osiągnięcie ilościowego progu rentowności (BEP). W gospodarstwach „mieszanych” (utrzymujących krowy różnych ras) parytet dochodu wykazywał współzmienność z liczbą utrzymywanych krów– im większa była skala produkcji, tym korzystniejszy stosunek średnich dochodów na osobę pełnozatrudnioną nieopłaconą w gospodarstwie do przeciętnych dochodów netto w gospodarce narodowej.

Minimalną skalę produkcji pozwalającą uzyskać parytetowy dochód z działalności owczarskiej odpowiadający dochodowi równemu średniej miesięcznej płacy krajowej osoby zatrudnionej poza rolnictwem zapewniało w okresie badań średnio około 51 szt. matek. W przypadku produkcji trzody chlewnej w oparciu o rasy rodzime świń – parytetowy dochód w gospodarstwach osiągnięto przy liczebności średnio ok. 24 loch. W obiektach mniejszych  utrzymujących do 25 loch w stadzie podstawowym parytetowa skala wynosiła średnio ok. 23 loch przy 16,7 lochach będących w zasobach gospodarstw. Generalnie wraz ze wzrostem skali produkcji gospodarstwa mogły uzyskać parytetowy dochód przy mniejszej obsadzie loch. Natomiast gospodarstwa utrzymujące świnie ras rodzimych aby osiągnąć próg rentowności (BEP) musiały utrzymywać średnio blisko 26 loch w stadzie podstawowym, przy średnich łącznych kosztach stałych i zmiennych wynoszących 7 831,27 zł na 1 lochę.

Literatura

1. Czekaj M. (2010). Czynniki kształtujące dochody rolnicze w gospodarstwach z chowem bydła mlecznego w Małopolsce. Roczniki Naukowe SERiA XV, tom XII (2), 50-56.
2. Gołębiewska B. (2008). Zróżnicowanie wykorzystania zasobów produkcyjnych w rolnictwie krajów UE. Roczniki Naukowe SERiA XV (1), 91-96.
3. Stępień S. (2006). Optymalna skala produkcji żywca wieprzowego w aspekcie zrównoważonego rozwoju rynku. Zeszyty Naukowe AR we Wrocławiu, seria Rolnictwo LXXXVII, 540, 501-507.